Türkiye’de çay tarımı, Doğu Karadeniz Bölgesinde Gürcistan sınırından başlayarak Ordu ilinin Fatsa ilçesine kadar olan kuşakta yapılır.

Rize, tek başına Türkiye çay üretiminin % 85’ini karşılar; çay yetiştirilen diğer iller Ordu, Giresun, Trabzon ve Artvin'dir. Çay tarımının 12 ay boyunca yapılabildiği Tropikal ve ekvatoral bölgelerden farklı olarak Türkiye'de yılın sadece 6 ayı çay üretimi gerçekleştirilir (Her yıl Mayıs ayında başlayan hasat dönemi Ekim veya Kasım ayında tamamlanır).

Türkiye'de çay yetiştirmek için 20. yüzyıl başından itibaren bazı girişimler olmuşsa da ülkede çay üretiminin geçmişi, 1940'lı yıllarda dayanır. Çay yetiştirmeye yönelik bilinen ilk girişim Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Sultan II. Abdülhamid'in saltanatı sırasında Uzak Doğu'dan getirilen çay fidanları ve tohumların Bursa’da ekilmesi ile gerçekleşmiş; ancak ekolojik koşulların uygun olmaması sebebiyle bu girişim sonuçsuz kalmıştı. 1918’de Halkalı Yüksek Ziraat Okulu hocalarından botanikçi Ali Rıza Erten, I. Dünya Savaşı’nın ardından da Ziraat Genel Müdürü Zihni Derin, Doğu Karadeniz’de çay yetiştirme konusunda incelemeler yaptı.

Zihni Derin’in Rize’deki çalışmaları sonucu 1923’te ilk çay fidanlığı kuruldu. Ertesi yıl yine Zihni Derin’in çabası ile "Rize ili ve Borçka ilçesinde Fındık, Portakal, Mandalina, Limon ve Çay Yetiştirilmesine Dair 407 Sayılı Kanun" kabul edildi. Ne var ki olumsuz ekonomik koşullar nedeniyle bu girişim devam etmedi. Yarım kalan girişim, 1930'lu yılların ikinci yarısında bölgeye gönderilen Ankara Ziraat Fakültesi'nden bir heyetin çalışmaları ile canlandı. Heyette bulunan Raşit Hatipoğlu, "Türkiye’de Çay İktisadiyatı’ adlı bir kitap yazmış; bu çalışmaların ardından Türkiye’de ilk yaş çay yaprağı hasadı ve büyük çaplı kuru çay üretimi 1938 yılında başlamıştır. 

Puro Tütünü Puro Tütünü

Rize’de ilk çay fabrikası İngiltere'ye 1940 yılında sipariş edilen, ancak II. Dünya Savaşı'ndan sonra gönderilebilen çay makineleri ile 1947 yılında açıldı. Türkiye'deki kuru çay üretimi 1965 yılında iç tüketimi karşılar hale geldi ve çay ithalatı durdu. Bu tarihten sonra çay ihracatı yapılmaya başladı.

Kaynak: RİZEDEYİZ EDİTÖRÜ