Rize'nin yeşil tepelerinde filizlenen çay, artık sadece bir tarım ürünü değil; kültürel bir miras, ekonomik bir dayanak ve bölgenin ruhudur. Ancak 2025 yaş çay sezonu, bu mirasın ne denli tehdit altında olduğunu gözler önüne serdi. Rize Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Erdoğan’ın açıklamaları, çay sektörünün içinde bulunduğu çok katmanlı krizi açıkça ortaya koyuyor. Ne yazık ki bu tablo, sadece rakamların değil, ihmallerin de konuştuğu bir sezona işaret ediyor.
RTBB Sayın Erdoğan’ın yaptığı önemli açıklamalarından faydalanarak bazı ilaveler yapacağım.
İklim Değişikliği: Görmezden Gelinen Gerçek
İklim değişikliği artık bir akademik tartışma değil; çay bahçelerinde filizlenmeyen yaprak, boş kalan sepet, düşen rekolte olarak karşımızda. Erdoğan’ın da belirttiği gibi, sıcaklıkların mevsim normallerinin altında seyretmesi ikinci sürgünü adeta kuruttu. Ancak asıl sorun, bu değişime karşı hâlâ stratejik bir tarım politikamızın olmaması. Çay bitkisi nem ve sıcaklık dengesine bu kadar hassasken, neden hâlâ bölgesel iklim senaryolarına göre üretim planlaması yapılmıyor?
Makineli Hasat: Teknoloji mi, Tahribat mı?
İşçilik maliyetleri artınca makineli hasat kaçınılmaz oldu. Ancak bu geçiş, plansız ve eğitimsiz yapıldığında çay bitkisine adeta zarar veriyor. Yanlış dip kesimleriyle zedelenen filizler, kaliteyi düşürmekle kalmıyor, gelecek sürgünleri de riske atıyor. Tarımda teknoloji elbette gerekli ama bu teknoloji, üreticinin elinde bir çözüm değilse, yeni bir sorun haline gelir. Ortak kararlar alındı deniyor, peki uygulama neden bu kadar başıboş?
Budama ve Toprak Yönetimi: Yarım İşin Tam Zararını Görüyoruz
Budama oranı %10, ama budama sonrası bahçede kalan dallar, çapalanmayan toprak, havalanmayan kökler... Bunlar sadece teknik detaylar değil; verimi ve kaliteyi doğrudan etkileyen temel unsurlar. Tarımda “yarım iş” diye bir şey yoktur. Toprağa eksik müdahale, bitkiye tam zarar demektir. Bu konuda Çaykur’un rolü kritik ama yeterli değil. Devletin bu süreci sadece desteklemekle kalmayıp denetlemesi de şart. Çay Alım Evlerinde tek kişi ile yapılan mübayaalar kaliteyi yok etti. Kontrol sıfır.
Ekonomik Daralma: Fabrikalar Kapanıyor, Üretici Bekliyor
Finansal kriz, çay fabrikalarını vurdu. Kapasite %30 azaldı. Sürdürülebilirlikten bahsediyoruz ama sektörün dengesi çoktan bozulmuş durumda.
Sonuç Yerine: Çayda Sessizliği Bozma Zamanı
Mehmet Erdoğan’ın uyarıları yerinde ama geç kalınmış. Artık sadece konuşmak değil, harekete geçmek gerekiyor. İklim değişikliğine karşı bölgesel tarım politikaları, makineli hasat için eğitim programları, budama sonrası toprak yönetimi için zorunlu uygulamalar ve fabrikalar için finansal destek paketleri... Bunlar yapılmazsa, Rize’nin çayı sadece bardakta değil, bellekte de acı bir tat bırakacak.
Üretici zorluklar yaşadığını iddia ediyor fakat bu gerçek değil. Üretici altın devrini yaşıyor. Dal budak ne varsa toplayıp kontrolsüz bir şekilde satıyor, parasını da alıyor. Çaycılığımızın sonunu getirecek bu durumdur. Acil tedbirler alınmalı ve mutlaka çaylar kontrol edilerek alınmalıdır. Bunun için alım evlerinde yeterli sayıda eleman görevlendirilmelidir.
Bakı selam ve dua ile